Teknolojik Zehirlenme, Semptomları ve Teknolojik Düzen
Zeyneb UYLAŞ AKSU
Üsküdar Üniversitesi
zeyneb.uylasaksu@uskudar.edu.tr
Şevki IŞIKLI
Marmara Üniversitesi
sevki.isikli@marmara.edu.tr
Öz/Abstract
Modern insan, 20. yüzyılın ortalarına kadar teknolojinin hastalıklara bir çare ve panzehir olarak faydasına yoğunlaştığından bir zehir olarak zararını büyük oranda gözden kaçırdı. İlginç biçimde 21. yüzyıl teknolojisinin sağladığı kolaylıklar ve insanlık adına elde ettiği başarılara, bu metinde “yan etki” diye adlandırılan çeşitli sorunlar eşlik eder. Teknolojinin yıkıcı etkilerine dair ilk eleştiriler, varoluşçu filozof Martin Heidegger tarafından yapıldı. Heidegger’in eleştirilerinde teknoloji genelde varlığı, özelde ise insanları otantik özlerinden uzaklaştırmak, nesneleştirmek ve araçsallaştırmaktan, 20. yüzyılda yaşanan küresel sorunlardan sorumlu tutuldu. Teknolojiye yönelik analiz ve eleştirilerin dozu Heidegger’den sonra makineleşme, teknolojikleşme, sanallaşma, simülasyon, küreselleşme, distopya vb. kategoriler üzerinden her geçen gün arttı. Günümüzde bu analiz ve eleştiri girişimi çok boyutlu olarak sürmektedir. Etkili eleştirel analizlerden biri de John Naisbitt tarafından “zehirlenme” kategorisinde sunuldu. Naisbitt teknolojinin, yoğun olduğu bölgelerde bir tür toksiklenmeye (zehirlenmeye) yol açıldığını ileri sürdü; “teknolojik olarak zehirlenmiş bölgeler”in altı temel semptomunu tespit etti: Dinden beslenmeye kadar her şeyde hız tutkusu, teknolojiye tapınma, gerçek ile sahte arasındaki ayrımın bulanıklaşması, şiddeti normal karşılamak, teknolojiyi oyuncak gibi sevmek, hayatı hem mesafeli hem de çılgınca yaşamak. Bu makalede teknolojik zehirlenme tezi ve semptomları literatür taramasına dayalı analitik bir yöntemle analiz edildi. Sonuç olarak teknoloji, eski dertlere deva olan popüler bir ilaçtır fakat her acil ve etkili ilaç gibi yan etkilerinden arındırılması mümkün değildir. Teknolojik zehirlenme, dijital ve tekno-kültürün yayılmasına eşlik eden en bariz yan etkidir. Bu yüzden “insandan kullanıcıya, aletten cihaza doğru” yönelen bu bilişim devrimi sürecinde, “saf bir fayda olarak teknoloji” veya “zararlı bir ek olarak teknoloji” yaklaşımlarının her ikisi de indirgemeci yaklaşımlardır ve teknolojik zehirlenme olgusunu açıklamakta yetersizdir. Bunun yerine, “insanla karşılıklı etkileşime giren ontolojik entiteler olarak teknoloji tasarımı”nın açıklama gücüne dayanan, teknolojiyi yan etkileriyle birlikte ele alan bütüncül bir yaklaşımın avantajları üzerinde durulmalıdır.
Until the mid-twentieth century, modern human greatly overlooked to technology’s damage as a poison because of focusing on its benefits as a remedy and an antidote to diseases. Interestingly, the 21st century technology and the achievements of humanity are accompanied by various problems called “side effects” in that text. The first criticisms of the destructive effects of technology were made by the existential philosopher Martin Heidegger. In Heidegger criticism, technology was held responsible for alienating human from authentic essence, for objectification and instrumentalization, and for the global problems experienced in 20th century. After Heidegger, analysis of technology and the dose of criticism have increased every day to mechanization, technologicalization, virtualization, simulation, globalization, dystopia and over the categories. Today, this analysis and criticism continues in a multi-dimensional manner. One of the effective critical analyses was presented in “poison” categories by John Naisbitt. Naisbitt suggested that it caused some kind of toxicity in areas of high technology. He identified six basic symptoms of technologically poisoned areas: Speed passion in everything from religion to feeding, worship of technology, blurring the distinction between real and fake, normalizing violence, loving technology like toys, living life both distant and frantic... In this article, the technologically intoxication thesis was analysed with an analytical method based on literature review. As a result, technology is a popular pharmakon that is devastated to old problems, but it is not possible to remove any side effects such as emergency and effective drugs. Technologically intoxication is the most obvious side effect associated with the diffusion of digital and techno-culture. Therefore, in this informatics revolution, which is directed to “from human to user, from tool to device”, both of approaches “technology as a pure benefit” or “technology as a detrimental addition” are reductive approaches and are insufficient to explain the phenomenon of technologically intoxication. Instead, the advantages of a holistic approach that is based on the power of explanation of “technology design as ontological entities interacting with human beings” and that deals with technology with side effects should be emphasized.
Kaynakça/References
- Çakır, R., Solak, E., Tan, S. S. (2015). Artırılmış Gerçeklik Teknolojisi İle İngilizce Kelime Öğretiminin Öğrenci Performansına Etkisi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 45-58.
- Özbek, L., & Öztürk, F. (tarih yok). Olasılık ve İstatistik Dersinin Öğretiminde Deney ve Simülasyon . Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi İstatistik Bölümü.
- Amazon. (2019, 01 08). Çok Satanlar. 02 01, 2019 tarihinde Amazon: https://www.amazon.com.tr/gp/bestsellers/books/ref=zg_bs_pg_1?ie=UTF8&pg=1 adresinden alındı
- Arthur, I. (2016, Aug 08). Technological Singularity. Dec 12, 2018 tarihinde Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=YXYcvxg_Yro adresinden alındı
- Aydoğdu Karaarslan, İ. (2015). Dijital Oyunlar ve Dijital Şiddet Farkındalığı: Ebeveyn ve Çocuklar Üzerinde Yapılan Karşılaştırmalı Bir Analiz. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 806-818.
- Bıçakçı, S. (2018, 12 20). Dr. Google Bir Yalancı mı? 01 05, 2019 tarihinde Sophos Akademi: https://www.sophosakademi.org/dr-google-bir-yalanci-mi/ adresinden alındı
- Bartholow ve Anderson. (2002). Effects of Violent Video Games on Aggressive Behavior: Potential Sex Differences Journal of Experimental Social Psychology.
- Baudillard, J. (2014). Simülakr ve Simülasyon. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
- Baudrillard, J. (1983). Simulations. New York: Semiotext.
- Baudrillard, J. (1994). Simulacra and Simulation. (S. F. Glaser, Çev.) Michigan: University of Michigan Press.
- Berkeley, G. (1996). Hylas İle Philonous Arasında Üç Konuşma. Sosyal Yayınları.
- Bimber, B. (1990). Karl Marx and the Tree Faces of Technological Determinism. Social Studies of Science(20), 333-351.
- Buduklu, Y., & Özer, N. P. (2016). Gençlerin Akıllı Telefon Kullanım Motivasyonları. İnsan ve Toplumbilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(8), 2963-2986. http://www.itobiad.com/download/article-file/231771 adresinden alındı.
- Cebecioğlu, G., & Altınparmak, İ. B. (2017). Dijital Şiddet: Sosyal Paylaşım Ağları Üzerine Bir Araştırma. Sakarya University Journal of Education.
- Crucius, S. (2018, 07 04). Wearable Tech is Here to Stay with a Robust Presence in the Future Healthcare Industry. 03 01, 2019 tarihinde Wearable Technologies: https://www.wearable-technologies.com/2018/06/wearable-tech-is-here-to-stay-with-a-robust-presence-in-the-future-healthcare-industry/ adresinden alındı.
- Deloite. (2017, 10 09). Deloitte Global Mobil Kullanıcı Araştırması 2017. 11 25, 2018 tarihinde Deloite: https://www2.deloitte.com/tr/tr/pages/technology-media-and-telecommunications/articles/global-mobile-consumer-survey-2017.html adresinden alındı.
- Derrida, J. (2012). Platon’un Eczanesi. (Z. Direk, Çev.) İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
- Dolgun, U. (2008). Şeffaf Hapishane yahut Gözetim Toplumu. İstanbul: Ötüken.
- Ellul, J. (2003). Teknoloji Toplumu. İstanbul: Bakış Yayınları.
- Ericsson. (2018, 06 05). Ericsson Mobility Report. 11 24, 2018 tarihinde Ericsson: https://www.ericsson.com/assets/local/mobility-report/documents/2018/ericsson-mobility-report-june-2018.pdf adresinden alındı.
- Ferhat, S. (2016). Dijital Dünyanın Gerçekliği, Gerçek Dünyanın Sanallığı Bir Dijital Medya Ürünü Olarak Sanal Gerçeklik. Ankara: TRT Akademi.
- Frankl, V. E. (2009). İnsanın Anlam Arayışı. İstanbul: Okuyan Us.
- Google Play. (2018). Android Uygulamaları. 08 10, 2018 tarihinde Google Play: https://play.google.com/store/apps/collection/topselling_free adresinden alındı
- Google Play. (2018). Dini Uygulamalar. 11 25, 2018 tarihinde https://play.google.com/store/apps/details?id=com.mobilion.diyanet.namazvakit adresinden
alındı - Heidegger, M. (1989). Contribution to Philosophy. Indiana University Press.
- Heidegger, M. (1998). Tekniğe İlişkin Bir Soruşturma. (Ö. Doğan, Çev.) İstanbul: Paradigma.
- HersWeeklyPublish. (2018). High Tech High Touch: Technology and Our Search for Meaning. Dec 10, 2018 tarihinde Hers Weekly Publish: https://www.publishersweekly.com/978-0-7679-0383-7 adresinden alındı
- Işıklı ve Küçükvardar. (2017a). Bilişim Devrimi: Teknolojinin Felsefi ve Sosyolojik Analizi. Ankara: Birleşik Kitabevi Yayınları.
- Işıklı, Ş. (2008). Ölecek Zaman Yok. Ankara: Elis Yayınları.
- Işıklı, Ş. (2017b, 03 30). Teknolojinin Yan Etkileri. 12 08, 2018 tarihinde Sophos Akademi Tv: https://www.youtube.com/watch?v=2o-2_41Z_Hs adresinden alındı.
- IMDB. (2018). The MAtri. 11 24, 2018 tarihinde https://www.imdb.com/title/tt0133093/ adresinden alındı.
- IMDB. (2019). Lucy. imdb: https://www.imdb.com/title/tt2872732/ adresinden alındı.
- Küçükvardar, M. (2018, 08 13). Dijital Detoks Zamanınız Gelmiş Olabilir! 01 02, 2019 tarihinde Sophos Akademi: https://www.sophosakademi.org/dijital-detoks-zamaniniz-gelmis-olabilir/ adresinden alındı.
- Künüçen, A. Ş. (2004). Televizyonda Haber Programları, Şiddet ve Çocuk. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi, 3(2), 57-67.
- Magg4. (2018). 2018 IDC Türkiye Öngörüleri Raporu. 11 25, 2018 tarihinde Magg4: https://https://magg4.com/2018-idc-turkiye-ongoruleri-raporu/.com/2018-idc-turkiye-ongoruleri-raporu/ adresinden alındı.
- Marshall McLuhan, Quentin Fiore. (1967). The Medium is the Message : An Inventory of Effects. United Kingdoom: Bantam Book.
- McRobbie, Ginns ve Stein. (2000). Preservice elementary teachers’ thinking about technology and technology education. International Journal of Technology and Design Education, 10(1), 80-101.
- Min Kwon, Joon-Yeop Lee, Wang-Youn Won, Jae-Woo Park, Jung-Ah Min, Changtae Hahn, Xinyu Gu, Ji-Hye Choi, Dai-Jin Kim. (2013). Development and Validation of a Smartphone Addiction Scale (SAS). PLoS ONE, 8(2). doi:https://doi.org/10.1371/journal.pone.0056936
- Moore, G. (1965). Cramming More Components onto Integrated Circuits. Electronics Magazine.
- Morgan, J. (2014, 03 13). A Simple Explanation Of ‘The Internet Of Things’. 08 10, 2018 tarihinde Forbes: https://www.forbes.com/sites/jacobmorgan/2014/05/13/simple-explanation-internet-things-that-anyone-can-understand/#20c8cc681d09 adresinden alındı.
- Mynet. (2018). Instagram. 10 2018 tarihinde https://www.mynet.com/instagramin-gercek-hayat-olmadigini-kanitlayan-fotograflar-110103219254#6212764 adresinden alındı.
- Naisbitt, J. (1982). Megatrends: Ten New Directions Transforming Our Lives.
- Naisbitt, J. (2004). İnsan ve Teknoloji: Teknoloji ve Hızlandırılmış Anlam Arayışımız. (Çeviren, Çev.) İstanbul: CAS Global Yayın Ajansı.
- Netflix. (tarih yok). Netflix’in En Çok İzlenen Dizileri. Dünya Halleri: https://www.dunyahalleri.com/netflixin-en-cok-izlenen-dizileri/ adresinden alındı.
- Orwell, G. (2000). 1984. (C. Üster, Çev.) Can Yayınları.
- Platon. (2012). Devlet. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
- Potapov, A. (2018). Technological Singularity: What Do We Really Know? Information, 9(82). doi:10.3390/info9040082
- Rifkin, J., & Howard, T. (2010). Entropi Dünyaya Yeni Bir Bakış. İstanbul: İz Yayıncılık.
- Rousseau, J. J. (2011). Toplumsal Sözleşme. (A. Yardımlı, Çev.) İstanbul: İdea.
- RTÜK. (2018). 2017 Yılı Faaliyet Raporu.
- RTÜK. (2019). Mahkeme Yayın Yasakları. RTÜK: https://www.rtuk.gov.tr/mahkeme-yayin-yasaklari-5320 adresinden alındı.
- Saad, G. (2012). Tüketim İçgüdüsü. İstanbul: Mediacat.
- Serenko, A., & Turel, O. (2015, 07). Integrating Technology Addiction and Use: An Empirical Investigation of Facebook Users. Transactions on Replication Research, 1-18. doi:10.17705/1atrr.00002
- Sevim, C., & Gönül, E. (2012). Tarihsel Süreç İçerisinde Oyuncağın Gelişimi ve Seramik Oyuncaklar. Sanat ve Tasarım Dergisi, 23-40.
- Singularity. (2016). The Near Future of VR and AR: What You Need to Know. 2018 tarihinde Singularity Hub: https://singularityhub.com/2016/02/23/the-near-future-of-vr-and-ar-what-you-need-to-know/#sm.000000atx0fifjffeyyhnxyofidin adresinden alındı.
- Socialblade. (2018, 08 01). Top 25 YouTube Users by Subscribers. Socialblade: https://socialblade.com/youtube/ adresinden alındı.
- Tarhan, N., & Nurmedov, S. (2011). Bağımlılık. İstanbul: Timaş.
- Turhanlı, H. (2011). Teknolojinin Egemenliğine Karşı. 2012 tarihinde Birgün.Net: https://www.birgun.net/haber-detay/teknolojinin-egemenligine-karsi-11365.html adresinden alındı.
- Uyanık, F. (2013, 5 7). Sosyal Medya: Kurgusallık ve Mahremiyet. Kocaeli Üniversitesi Yeni Medya Kongresi. http://www.academia.edu/4085102/SOSYAL_MEDYA_KURGUSALLIK_VE_MAHREMIYET adresinden alındı.
- We Are Social. (2018). Global Digital Report 2018. We Are Social: https://digitalreport.wearesocial.com/ adresinden alındı.
- Webrazzi. (2012). Akıllı telefonları ne için kullanıyoruz? [Araştırma]. 08 10, 2018 tarihinde Webrazzi: https://webrazzi.com/2012/07/06/akilli-telefonlari-ne-icin-kullaniyoruz-arastirma/ adresinden alındı.
- WebTekno. (2014). Ramazan Ayı’na Özel Mobil Uygulamalar. webtekno.com: https://www.webtekno.com/mobil-uygulama/ramazan-ayi-uygulamalari-v261.html adresinden alındı.
- Yıldırım, M. B. (2018, 09 17). Video Oyun Bağımlılığı Hastalık Olarak Kabul Edildi. 11 25, 2018 tarihinde Bilim Genç Tubitak: http://www.bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/video-oyun-bagimliligi-hastalik-olarak-kabul-edildi adresinden alındı.
- Yıldız, F. (2018). Ölümcül “Mavi Balina” Oyununun Basında Temsiline Dair Eleştirel Bir Değerlendirme. Erciyes İletişim Dergisi, 5(4), 557-570.
- YEŞİLAY. (2016). Türkiye bağımlılıkla Mücadele Eğitim Programı. 11 25, 2018 tarihinde YEŞİLAY: http://yetiskin.tbm.org.tr/Content/Uploads/Dosyalar/TBM_yetiskin_teknoloji_icerik_web.pdf adresinden alındı.
- Zadeh, L. (1965). Fuzzy Sets. Information and Control, 8(1), 333-353.
- Zadeh, L. (2017). Bulanık Düşünen Deha. (Ş. Işıklı, & B. Kurbanov, Çev.) İstanbul: Sophos Yayıncılık.