Doğa Bilimleri ve Pozitivizm Işığında Sosyal ve Beşerî Bilimlere Dijital Veri Etkisi
Türkan Öykü BÜYÜKÇELİKOK
İstanbul Gelişim Üniversitesi
tobuyukcelikok@gelisim.edu.tr
Öz/Abstract
Doğa bilimsel paradigmaya uygun bilim yapma anlayışı, genel olarak tek geçerli bilim yapma yöntemi olarak düşünülmüş ve kabul edilmiştir. Onun gözlem ve deneye dayalı, sayısal değerler ve formüller içeren yapısı, bilimselliğin nesnellik ve geçerlilik kriterlerini temin etmeye çalışan sosyal ve beşerî bilimler tarafından da kullanılmıştır. Bununla birlikte pozitivist paradigma uzun süre sosyal ve beşerî bilimlerde egemenliğini sürdürmüş olsa da zaman içinde pozitivizme yönelik güçlü ve yoğun eleştiriler ortaya konulmuştur. Sosyal ve beşerî bilimlerde nitel araştırmalarla birlikte pozitivist anlayıştan uzaklaşma hatta pozitivizm karşıtlığı gözlenmiştir. Günümüzde dijitalleşme etkisiyle sosyal ve beşerî bilimlerin odak noktası olan insan ve insan ilişkileri ile ilgili temel veriler, nesnel ve somut bir şekilde elde edilebilmektedir. Dijital verilerin bilimsel çalışmalarda kullanılması, sosyal ve beşerî bilimleri somut, sayısal ve nesnel değerlere daha fazla yaklaştırmış, ön görülemez sosyal olaylara dair tahminlerde bulunma mümkün hale gelmiştir. Pozitivist bilim paradigmasının sosyal ve beşerî bilim alanına doğru genişlemesi ve bu genişlemeye verilen pozitivizm karşıtı refleks, dijitalleşmeyle yeni bir evreye girmiştir. Dijitalleşme araç ve kavramları, bu iki karşıt bilim yapma paradigmasında yeni bir sentezi tartışmaya açmış durumdadır. Dijitalleşme, dijital veri, hesaplamalı bilimler ve dijital beşerî bilimler bağlamında ele alınan bu sentez tartışması, literatür taramasına dayalı analitik bir yaklaşımla irdelenmiştir. Sonuçta dijital akademi ve dijital beşerî bilimler gibi yeni türden dijitalleşme fenomenleri, sırf nesnellik ve öngörü ilkelerini karşılayabilmek için beşerî olguları kuşatmaktan uzak pozitivist paradigmayı kullanan sosyal bilimleri bu boş gerekliliklerden kurtarabilir.
The idea of making science appropriate to the scientific paradigm of nature has always been considered and accepted as the most powerful and most valid method of doing science in the historical process. The nature of the scientific method, based on observation and experiment, expressed with numerical values and formulas, has been applied to social and human sciences in order to ensure objectivity and validity. Although these studies carried out with the understanding of positivism continue for a long time in the social and human sciences, the criticisms brought to the concept of positivist science, especially in the 1950s, are also very strong and powerful. In social and human sciences, qualitative research has gained importance with the move away from positivist understanding. Therefore, qualitative studies have come to the forefront in many areas of social sciences and humanities. Thus, in addition to positivism effect in social and human sciences, anti-positivism was adopted.Today, with the effect of digitalization, basic information or data about human and human relations, which are the focal point of social and human sciences, can be obtained objectively and in a concrete way. This knowledge has the qualifications to shed light on the results of scientific research.In the light of the positivism understanding in the field of social sciences and humanities and the criticisms of positivism, the literature review was conducted in this study, in which two different views were combined with digital data and adapted to social and human sciences. It is aimed to reveal the usefulness and necessity of using digital data and computational science in social and human sciences.
Kaynakça/References
- Adorno, T. (1977). Sociology and Empricial Research . D. Frisby içinde, The Positivist Dispute In German Sociology (s. 69-70). London: Heinemann Pub.
- Adorno, T. (2000). Minima Moralia: Sakatlanmış Yaşamdan Yansımalar (O. Koçak, & A. Doğukan, Çev.) İstanbul: Metis.
- Ataman, K. (2008). Bilimsel Sosyal Bilim İdealinin Açmazları: Bir Hermenötik Açılım Teklifi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(2), 313-329.
- Baldız, B. (2004). Frankfurt Okulu ve Eleştirel Teori: Sosyolojik ve Pozitivizmin Eleştirisi. Sosyoloji Dergisi(12-13), 135-158.
- Ballıkaya, C. (2015). Pozitivizm: Tarihsel Süreç İçerisindeki Gelişimi ve Sosyolojik Düşünceye Etkileri. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi(33), 87-106.
- Berry, D. M. (2011). The Computational Turn: Thinking About the Digital Humanities. Culture Machine, 12, 1-22.
- Bravo, I. B. (2007). Viyana Çevresinin bilim Tasarımı. Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 41-50.
- Bruzina, R. (2009). Fizikalizm. A. Cevizci içinde, Felsefe Ansiklopedisi (F. Elmas, Çev.,s. 605). Ankara: Ebabil Yayınları. https://www.academia.edu/35901388/F%-C4%B0Z%C4%B0KAL%C4%B0ZM adresinden alındı.
- Bryant, C. (1985). Positivism in Social Theory and Research: Theoretical Traditions in the Social Sciences. London: Macmillan Publishers Ltd. Carnap, R. (1935). Philosophy and Logical Syntax. London : Kegan Paul.
- Cassirer, E. (2017). Kant’ın Yaşamı ve Öğretisi (1. Baskı b.) (D. Özlem, Çev.) İstanbul: Notos.
- Cevizci, A. (2010). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma .
- Çelebi, V. (2015). Zihinsel Süreçlerin Fiziksel Olarak Açıklanması Problemi ve Fizikalizm Eleştirisi. Felsefe Dünyası, 127-152.
- Dilthey, W. (2011). Hermeneutik ve Tin Bilimleri (D. Özlem, Çev.) İstanbul: Notos Kitap.
- Doğan, S. (2012, Ocak 30). Bilgi Olgudadır: Pozitivizm. Açık Bilim: http://www.acikbilim.com/2012/01/dosyalar/bilgi-olgudadir-pozitivizm.html adresinden alındı.
- Freyer, H. (1971). İçtimai Nazariyeler Tarihi (T. Çağatay, Çev.) Ankara: Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
- Frolov, I. (1997). Felsefe Sözlüğü (A. Çalışlar, Çev.) İstanbul: Cem .
- Giddens, A. (2000). Sosyoloji (H. Özel, & diğerleri, Çev.) Ankara: Ayraç .
- Hegel, G. W. (1991b). Hukuk Felsefesinin Temel Prensipleri (C. Karakaya, Çev.) İstanbul: Sosyal Yayınlar.
- Hekman, S. (1999). Bilgi Sosyolojisi ve Hermeneutik (H. Arslan, & B. Balkız, Çev.) İstanbul: Paradigma.
- Hira, İ. (2000). Sosyal Bilimler: Yasa Koyucu Tasarımdan Yorumcu Tasarıma. Bilgi, Sosyal Bilimler Dergisi(3), 81-96.
- Işıklı, Ş. (2014). Büyük Veri, Epistemoloji ve Etik Tartışmalar. AJIT-e: Online Academic Journal of Information Technology, 5(17), 90-122.
- Keat, R. ve Urry, J. (1994). Bilim Olarak Sosyal Teori (N. Çelebi, Çev.) Ankara: İmge.
- Korlaelçi, M. (2002). Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi. Ankara: Hece .
- Köseoğlu, F., Tümay, H., ve Budak, E. (2008). Bilimin Doğası Hakkında Paradigma Değişimleri ve Öğretimi ile İlgili Yeni Anlayışlar. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2), 221-237.
- Kuhn, T. (2017). Bilimsel Devrimlerin Yapısı (N. Kuyaş, Çev.) İstanbul: Kırmızı.
- Kurtyılmaz, D. (2018, Haziran 15). Pozitivizmin Doğrulama ve Yanlışlama İlkeleri Ekseninde Modern Bilimin Bilgiyi Metafizikten Arındırma İdeali. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi , 5(1), 15-33.
- Kuş, E. (2007, Aralık). Sosyal Bilim Metodolojisinde Paradigma Dönüşümü ve Psikolojide Nitel Araştırma. Türk Psikoloji Yazıları, 10(20), 20-41.
- Leonelli, S. (2014). Philosophy of data-intensive science. Exeter. 2019 tarihinde https://archive.mith.umd.edu/sharedhorizons/wp-content/uploads/Shared-Horizons.Sabina-Leonelli.pdf adresinden alındı.
- Magee, B. (1990). Karl Popper’ın Bilim Felsefesi ve Siyaset Kuramı (M. Tunçay, Çev.) İstanbul: Remzi.
- Meriç, C. (2006). İlk Sosyolog İlk Sosyalist Saint Simon. İstanbul: İletişim .
- Narski, İ. S. (2013). Pozitivizmin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi. Pozitivizim (s. 25-118). içinde İstanbul: Everest.
- Ömerustaoğlu, A. (2004). Bilgi Kuramı: Karl R. Popper’ın Eleştirel Akılcılığı Üzerine. Ankara: Araştırma.
- Özçınar, Ş. (2018). K. Marx’ın Feuerbachçı Hegel Eleştirisi . ETHOS: Dialogues in Philosophy and Social Sciences, 11(1), 164-188.
- Özlem, D. (1998). Bilim, Tarih ve Yorum. İstanbul: İnkılap.
- Özlem, D. (2010). Felsefe ve Doğa Bilimleri. İstanbul: Notos.
- Poloma, M. (1993). Çağdaş Sosyoloji Kuramları (H. Erbaş, Çev.) Ankara: Gündoğan.
- Popper, K. R. (2012). Bilimsel Araştırmanın Mantığı (İ. Aka, & İ. Turan, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Rosenau, P. (1998). Post-modernizm ve Toplum Bilimleri (T. Birkan, Çev.) Ankara: Bilim ve Sanat.
- Rutli, E. E. (2014). Sosyal bilimlerde Pozitivizm Tartışması: Adorno ve Popper. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi(1), 134-160.
- Schönberger, V. M. ve Cukier, K. (2013). Büyük Veri: Yaşama, Çalışma ve Düşünce Şeklimizi Dönüştürecek Bir Devrim (B. Erol, Çev.) İstanbul: Paloma .
- Seyrek, A. M. (2018). Felsefe Sözlüğü (Y. Güler, Dü.) İstanbul: Yediveren.
- Stuart, S. ve Loon, B. V. (2012). Eleştirel Teori (A. E. Pilgir, & E. Arıcılar, Çev.) İstanbul: NTV.
- Swingewood, A. (1998). Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi (O. Akınhay, Çev.) Ankara: Bilim ve Sanat.
- Ural, Ş. (1986). Pozitivist Felsefe. İstanbul: Remzi.
- Weber, M. (1977). “Objectivity in Social Science and Social Policy. F. R. Dallmayr, & T. A. McCarthy içinde, Understanding and Social Inquiry (s. 24-38). Notre Dame: : University of Notre Dame.
- Yıldız, R. ve Hira, İ. (2010). Sosyal Bilimlerde Yöntem Tartışmaları Bağlamında Kuhn Ve Rothacker. Akademik İncelemeler Dergisi, 5(2), 134-153.